Formandus 1579 Hetan Formasaun husi IADE

DILI--Xefe Departamentu do Planu Baze de Dadus no IT, Tomas Eugenio Guterres Ximenes, Sesta (11/02) iha ninia Gabinete Fumentu Mandarin hato’o ba Jornalista Business Timor katak misaun ka kna’ar IADE nia halai liu ba iha kapasitasaun no formasaun ba Pekenas Emprezas . 

“IADE hahu ninia kana’ar ne’e iha 2006 to’o 2010. Iha 2006 ami o formasaun ita nia mikro pekenas Empresass  hamutuk ema 1.363 feto iha 1.134 no mane iha 229. Numeru iha 2007 nia iha total formandus ne’e iha 2.423, kompostu husi feto 1.920 no mane 504. Ita hakat ba iha 2008, total formandus total 2.998, kompostu husi feto, 2.306 mane 693, husi tinan 2009 total formasan, maibe ne’e laos iha fatin ida deit,”nia dehan.

Nia dehan formasaun  ne’e ami loke  iha 13 distritus, tanba ami nia CDE agora ne’e iha ona CDE 9, maibe ami nia area nene perkore Timor laran tomak, nebe iha 2009 formandus iha 2.407, feto  1.879, no mane 528. Iha 2010 ami fo formasaun ba ita nia emprejariu ki’ik oan sira ne’e hamutuk 1579 kompostu husi mane 1.046,no feto 355, nebe inisiu husi 2006 ate iha 2010 numeru formasaun nebe maka bo’ot liu iha tinan 2008, nebe iha tinan 2010 ne’e ami fo deit ba ema nain 1.775, nebe pursentazen bo’ot liu maka iha tinan 2008.

Formasaun nebe maka ami fo ba ita nia maluk pekenas empresa ne’e iha tipu tolu, Nibel ida ami bolu nibel Baziku, ne’e iha kursu oin rua nebe ami oferese ba sira, ida ne’e ami bolu (BIN) Buka Ideia Negosiu no ida seluk ami bolu Jogu fila liman. Ida nee ami oferese ba ita nia maluk fila liman sira nebe maka hala’o sira nia negosiu, mesmu sira la hatene hakerek ka le’e. 

Maibe iha ami nia aprezentasaun ne’e ou materia ne’e uja dezenu no iha permainan nebe relasiona ho negosiu, hanesan realidade nebe maka loron-loron la’o, nebe sira bele aprende liu hussi modul ida ne’e.Nia hatutan, nibel ida fali ami bolu Komesa Ita Nia Negosiu (KIN) ida ne’e liu-liu ami fo ba ita nia maluk juventude sira nebe maka akaba ona sira nia Eskola iha Eskola Tekniku, hanesan STM, SMKK, CM. Sira ne’e kuandu remata ona, ami fo oportunidade ba sira iha tempu sira bele mai tuir formasaun. Depois de formasaun, sira iha ona ideia para buka serbisu rasik. 

Hatama proposta ruma ba iha banku ka minisru nebe relevante, sira bele loke ona sira nia negosiu rasik. Ida ne’e  konaba KIN ne’e kursu ida ne’e ami hanorin sira konaba oinsa sira bele loke rasik Salon, ka Warung tanba sira atende ona formasaun entaun sira iha ona ideia konaba negosiu ida nebe maka diak, atu nune’e sira prepara ona planu nebe maka diak wainhira atu loke negosiu ruma.

Nia realsa tan katak, Ida ikus liu kursu ida ne’e ami bolu Avansadu Ami husi Instituto Apoia Ao Desenvolvimento Empresarial  (IADE). Aktividade servisu nebe halo liu husi Centro de Dezenvolvimentu Emprezarial  (CDE) iha distritus liu-liu konaba implementasaun projetu ba iha programa dezenvolvimentu rural maka programa formasaun no kapasitasaun  emprejarial ba Mikros, pekensas I medius imprezarius iha teritoriu Timor laran tomak, nebe hala’o husi Janeiro to’o Dezembru 2010.

Nia hatutan tan katak,alende ne’e ami husi IADE laos fo deit forksaun maibe depois de formasaun ami hanorin mos konaba oinsa halo proposta ka proposal, atu nune’e wainhira sira tuir hotu formasaun iha ne’e, mesmu sira laiha osan para halo negosiu ki’ik, sira bele haruka ka hatama proposta, ba iha NGO ka guvernu kuandu hetan ajudu sira bele halo ona negosiu rasik. 

Liu husi Centru de Dezenvolvimentu Emprezarial sia nebe iha supervizaun Diresaun  informasaun Cordenasaun Operasional (DICO) no Diresaun Consultaria Cordenasaun operasional (DCCO) hanesan Dili, Baucau, Losplos, Viqueque, Maubisse, Ermerea, Maliana, Suai no O’ecusse. Ddistritu hirak nebe maka temi ona iha ne’e ami fo hotu formasaun ona konaba emprezarial ba mikro pekenas i9 medius emprezariu, liu-liu konaba area jestaun de negosiu.

Materia ou Modulo nebe maka ami uja mak hanesan, kursu baziku Buka Ideia Negosiu (BIN), Jogu Fila Liman (JFL). Kursu Intermediu maka hanesan, Komeas Ita Nia Negosiu (KIN), no Kursu avansadu mak hanesan, kontabilidade,l planeamentu finanseira, sosa, komersializasaun, kalkula kustu, I kontrola stock.

Kursu formasaun emprezarial ba emprejarius mikro no emprezaria ki’ik iha teeritioriu tomaqk iha Timor Leste nebe oferese liu husi Centru de Dezenvolivimentu emprezarial hahu husi periode Janeiru, 2010 to’o iha dezembru 2010 mak hanesan; CDE Dili, Feto 204, mane 216 total, 420, Baucau, feto 164 mane, 46, hamutuk 210, Viqueque, feto 79, mane 38 hamutuk 117, Lospalos, feto 249, mane 90 hamutuk, 339, Oecusse, feto 77, mane 11, hamutuk 88, Maubisse feto, 97, mane 53, hamutk 150, Maliana, feto 46, mane 52 hamutuk, 98, Ermera feto 96, mane 26, hamutuk112, Suai feto, 34 mane 1 hamutuk 35, neduni baze de ddus husi janeiru to’o dezembru 2010 total formandus 1579. (E-10)