Governu Fahe Traktor 2590 Sei Minimiza Grupu Agrikultor

DILI—Direktor Seguransa Alimentar no Minesteriu Agrikultura no Peskas MAP Gil Rangel hatete ho programa fahe tratores, oinsa bele atende seguransa aihan iha rai laran, alende ne’e hanesan dalan ida oinsa bele ajuda povu agrikultor lori fila rai maibe sira mos sei redus grupu ba grikultor atu nune’e bele kuda kuletivu iha tempu hanesan.
Nia dehan, ho programa hirak ne’e oinsa ita bele asegura segunsa aihan iha ita nia rai, maibe realidade hatudu katak iha tinan rua liu ba la iha aihan ne’ebe sustentavel tanba impaktu husi mudansa klimatika no mos ba irigasaun tanba ne’e halo agrikultor barak mak lakonsege halo natar ou toos.
Atu hatan ba kestaun ne’ebe agora ita infrenta ho programa fahe traktor maibe produsaun ba aihan menus. Tanba ne’e nia esplika katak programa fahe traktor ne’e parte ida ka komponente ida, sistema hasae produsaun aihan iha rai laran.
Nia esplika liu tan katak primeru MAP hare mos kona ba irigasaun, segundu oinsa preparasaun rai,ne’ebe komponente perparasaun ba rai inklui mos ba pakote distribuisaun traktor no handtraktor nebe boot, komponente seluk maka presiza fini.
“Agora makina ne’ebe ita distribui barak ona maibe produsaun la sae nee maka hanesan ohin hau dehan nee komponente ida deit husi ita, atu hadia transforma sistema agrikultra husi tradisional ba modernu ida ne’e maka ejijensia husi fahe trator sira ne’e,” Gil hateten.
Alende transforma sistema agrikultor maibe hanesan dalan ida ba povu agrikultor para oinsa bele ajuda, lori fila rai liu-liu ba povu sira ne’ebe maka forsa la to’o atu serbisu, Informa Gil Rangel Ne’ebe haknaaran nudar Direktor Seguransa Alimentar no Hortikultura ba BT, iha ninia knar fatin MAP komoro Dili, tersa 31/05.
Liu husi dadus statistika nebe hatudu katak iha tinan 2006 to’o 2008 produktiva aihan sae, maibe iha tinan 2009 to’o 2010, I 2011 sei koileta tun tanba mudansa klimatika,maibe mudansa klimatika maka afeita liu ba aihan prinsipal hanesan haree no batar ne’e mak sai kestaun, Nia informa.
Tuir nia katak alende ida ne’e maibe kestaun ba sira ne’ebe sira infrenta maka sistema distribuisaun traktor, tanba akontese iha grupu agrikultora sira, tanba traktor ida bele fila rai hectares lima, maibe iha baze bele fila to’o sanulu ba leten, ne’ebe ho ida ne’e maka sai problema tanba kuda kultivu la hanesan.
“Hau hakarak hatete deit katak husi traktor ne’ebe governu fahe ona hamutuk rihun rua atus lima sia nulu resin (2590-liu) ne’e, nee se ita projeta ba fila rai ba iha tinan ida. So ba husi potensia numeru traktor ne’e so bele fila deit aserka tres mil hectares ou kutru mil hectares ne’e to maksimu. Kombina ho segunda epoka sira bele halo intensive ho forsa dada beban kada handtraktor semaksimum ita bele to’o Vinte mil hectares. Ne’ebe durante ne’e ami halo sosializasaun ba agrikultor sira, I kestaun mak nee para oinsa bele utilize traktor ne’e maneira ida ne’ebe sustentavel no mos MAP sei hare no atu minimiza por exemlu criteria ne’ebe ami fo tiha ona hanesan grupu ida ema nain sanulu I ami bele hatun fali ou redus para oinsa bele sustentabilidade ba makina ne’e rasik atu nune’e to’o tempu kuda mos hanesan,” nia hatete.
Alende ne’e nia mos informa liu tan katak governu eside katak pakote fo hand traktores, ba agrikultor deit, governu la tau kustu mantensaun ba handtraktores tanba ami fo hanesan injensaun ou insentivu handtraktor ho folin aserka $ 2500, hanesan subsidiu ida ba agrikultores. Nia husi modalidade handtraktor ida nia halo toos no batar bele fa’an uitoan entaun bele hadia fali traktor ne’e mos kestaun sustentavelidade.
Tuir Nia katak ho traktor kiik, ne’ebe MAP oferese laos katak sai hanesan responsabilidade jestaun manutensaun minesteriu ninian ,maibe ba traktor boot, ida ne’e ,maka sai responsabilidade ba Minsteriu ninian. (E-3)